Coronavirus: juridische vragen en antwoorden op een rij voor consumenten

De DAS Rechtsbijstand heeft een aantal juridische vragen op een rij gezet voor consumenten

Vakantie

Kan ik kosteloos mijn vakantie annuleren als mijn bestemming een negatief reisadvies heeft door het coronavirus?
Ja, als het ministerie van Buitenlandse Zaken het reizen naar jouw bestemming afraadt, kun je je reis kosteloos annuleren. Wanneer de reisorganisatie je reis niet kan uitvoeren, heb je recht op terugbetaling van je reiskosten. Bij de meeste reisorganisaties mag je je vakantie gratis omboeken naar een andere bestemming of een later moment. Accepteer je dat alternatief niet? Dan krijg je je geld terug. Wanneer je zelf je reis geboekt hebt, zonder tussenkomst van een reisorganisatie, kun je helaas je kosten niet vergoed krijgen. Is er geen negatief reisadvies gegeven voor jouw bestemming en besluit je zelf te annuleren? Dan is dat voor eigen rekening.

Heb ik recht op een vergoeding als ik niet naar huis kan door het coronavirus en langer moet verblijven in een hotel?
Er is sprake van een onvermijdbare en buitengewone toestand. Ook wel overmacht genoemd. Daarom hoeft de reisorganisatie geen vergoeding te betalen voor de extra kosten die je maakt voor langer verblijf, maaltijden en/of terugkeer naar huis. Wel geldt er een uitzondering, die reisorganisaties verplicht de eerste drie extra overnachtingen te vergoeden. Hoewel de ANVR de voorwaarden heeft gewijzigd voor reizen die per 2 maart 2020 zijn geboekt en de uitzondering niet meer geldt, is dit volgens de wet nog wel zo. Heb je zelf geboekt zonder tussenkomst van een reisorganisatie? Dan kun je de extra kosten helaas niet vergoed krijgen. Raadpleeg in ieder geval je reisverzekering, want het kan dat je via die weg wel je kosten (gedeeltelijk) vergoed krijgt

Ik wil eerder terug naar huis vanwege het coronavirus. Kan ik gratis mijn reis aanpassen?
Dat kan alleen als er een negatief reisadvies is gegeven. Het kan onder omstandigheden gedekt zijn op je reisverzekering. Raadpleeg dan ook goed de polisvoorwaarden van je reisverzekering. Geldt er geen negatief reisadvies voor jouw bestemming? Dan krijg je geen geld terug. Ook niet van je reisverzekering.

Ik ben begonnen aan een rondreis, maar mijn reisorganisatie annuleert de reis ter plaatse. Krijg ik mijn geld terug?
Wanneer de reisorganisatie zelf besluit de reis te annuleren, dan leveren ze jou niet waarvoor je hebt betaald en heb je recht op terugbetaling van dat deel van je vakantie die je niet hebt genoten.

De reisorganisatie biedt mij een voucher aan, omdat mijn reis wordt geannuleerd door het coronavirus. Moet ik die accepteren?
Je hebt in principe recht op terugbetaling bij annulering. De reisorganisatie kan je niet dwingen de voucher te accepteren. Je hebt zelf de keuze om zo'n voucher te accepteren in plaats van aanspraak te maken op geld. Het accepteren van een voucher kan een mogelijk voordeel hebben in de situatie waarin de reisorganisator failliet gaat en jou niet kan terugbetalen. Dan is zo'n voucher weer handig, want die kun je elders en later inwisselen.

Kan ik mijn annuleringsverzekering aanspreken als ik mijn reis annuleer vanwege het coronavirus?
De meeste annuleringsverzekeraars bieden geen dekking, maar het ligt geheel aan de voorwaarden die van toepassing zijn. Raadpleeg in ieder geval altijd de voorwaarden van je annuleringsverzekering.

Heb ik recht op een financiële compensatie als mijn vlucht vertraagd of geannuleerd is in vanwege het coronavirus?
Je hebt geen recht op vergoeding wegens annulering, langdurige vertraging of instapweigering als de vliegtuigmaatschappij aantoont dat er sprake is van een buitengewone omstandigheid. De uitbraak van het coronavirus valt daaronder.

De VS voert een inreisverbod in voor Europese landen. Nu kan mijn (zaken)reis niet doorgaan. Krijg ik mijn reiskosten vergoed?
Wanneer de reisorganisatie je reis niet kan uitvoeren kun je kosteloos annuleren of heb je recht op terugbetaling van je reiskosten. Het moet dan wel gaan om een pakketreis. Bij de meeste reisorganisaties mag je je vakantie gratis omboeken naar een andere bestemming of een later moment. Accepteer je dat alternatief niet? Dan krijg je je geld terug. Wanneer je zelf je reis hebt geboekt, zonder tussenkomst van een reisorganisatie, kun je helaas je kosten niet vergoed krijgen. De kosten van je vliegtickets kun je terugvorderen. Je hebt alleen geen recht op compensatie wegens annulering, langdurige vertraging of instapweigering als de vliegtuigmaatschappij aantoont dat er sprake is van een buitengewone omstandigheid. De uitbraak van het coronavirus valt daaronder. Dit is een ongekende situatie waardoor de uitkomst niet op voorhand zeker is. Ga in ieder geval in overleg met de reisorganisatie of vliegtuigmaatschappij en check de voorwaarden.

Werk

Stel dat ik vermoed dat ik besmet ben met het coronavirus, kan ik dan zomaar wegblijven van mijn werk?
Je kunt sowieso niet zomaar, zonder kennisgeving, wegblijven van je werk. Ook niet als je vermoedt dat je besmet bent met het Coronavirus. Heb je het vermoeden dat je bent besmet, dan neem je allereerst – net zoals altijd het geval is wanneer je ziek bent – contact op met je werkgever/ leidinggevende. In het belang van je werkgever en collega’s, werkrelaties en klanten in het bijzonder, zal je vervolgens zonder problemen samen vaststellen dat het beter is dat je thuisblijft en dat je contact opneemt met je huisarts. In dat geval zal de werknemer telefonisch contact moeten opnemen met de huisarts. De werkgever moet de werknemer niet laten oproepen door de bedrijfsarts. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) heeft als richtlijn bepaald dat eerst telefonisch moet worden bepaald wat de klachten zijn, daarna kan eventueel vervolgonderzoek plaats vinden. Het is dus absoluut niet de bedoeling dat een besmette patiënt het virus in de wachtkamer van de huis- of bedrijfsarts verspreidt, vandaar het geadviseerde telefonische contact.

Stel dat ik ervoor vrees dat collega’s besmet zijn, kan ik dan zomaar thuisblijven?
Het enkele vermoeden dat er collega’s mogelijk besmet zijn, is onvoldoende om thuis te blijven. De meeste mensen die gezond zijn, willen meestal ook gewoon werken. Maar zo’n vermoeden moet je natuurlijk handen en voeten geven. Ook in deze situatie neem je contact op met je werkgever/leidinggevende en bepaal je wat in het belang van je werkgever en van jezelf het beste is om te doen. De werkgever heeft op grond van de Arbeidsomstandighedenwet de verplichting om zorg te dragen voor een veilige en gezonde werkplek. De overheid heeft inmiddels opgeroepen om zoveel mogelijk thuis te werken. Doe dit altijd in overleg met je leidinggevende/werkgever. Momenteel worden er vanuit het RIVM nog geen concrete maatregelen voor werkgevers opgesteld, mogelijk dat dit binnenkort nog volgt.

Wat zijn de afspraken/regels hierover?
Uiteindelijk draait het dus om goed werkgeverschap en goed werknemerschap. Ziek is ziek, natuurlijk. En het klinkt wat cru, misschien, maar voor de wet maakt het niet uit of je buikgriep of corona hebt. Maar er is natuurlijk een schemergebied. Daarover moet je in gesprek gaan met elkaar. Gelukkig zijn er inmiddels al enkele richtlijnen. Zo moeten werknemers die onverhoopt in contact zijn geweest met zieke mensen in de risicogebieden, mogelijk tot twee weken contact met anderen vermijden. Zij moeten de instructies van de GGD opvolgen en niet op het werk verschijnen.

Heb ik het recht om bij mijn werkgever een meeting met een delegatie uit een land waar het coronavirus heerst te weigeren?
Als er geen aanwijzingen zijn dat een van de deelnemers uit die delegatie besmet is mag je dit niet zo maar weigeren. Maar ook hier geldt dat de werkgever op grond van bepalingen in de Arbeidsomstandighedenwet en op grond van goed werkgeverschap gehouden is goed onderzoek hier naar te doen. Een werkgever zal en mag haar werknemers immers niet onnodig bloot stellen aan risico’s.

Ik word gepest of gediscrimineerd op het werk vanwege het coronavirus, omdat ik van Chinese afkomst ben. Wat kan ik doen?
Je werkgever moet op grond van de wet zorgen voor een veilige werkplek. Dat geldt niet alleen voor fysieke, maar ook voor psychische schade. Daarnaast moet je werkgever een beleid voeren gericht op voorkomen en beperken van psychosociale arbeidsbelasting. Daar vallen pesten en discrimineren ook onder. Een werkgever kan ervoor kiezen een vertrouwenspersoon in te schakelen. Word jij door je leidinggevende of een collega gediscrimineerd of gepest? Dan adviseer ik dit bespreekbaar te maken met jouw werkgever. Mocht er door jouw werkgever een vertrouwenspersoon zijn aangewezen, dan is deze het eerste aanspreekpunt.

Kost het mij vakantiedagen als ik tijdens mijn reis besmet raak?
In de wet is geregeld dat de vakantiedagen waarop je ziek bent niet gelden als vakantie. De vakantiedagen waarop je ziek bent gelden dan als ziekteverlof. Wel moet je je tijdens jouw vakantie ziek melden bij je werkgever. Lukt dit niet, meldt dit dan zodra dit wel mogelijk is. Zorg dat je tijdens je vakantie bereikbaar blijft voor je werkgever en onderhoudt contact met een plaatselijke arts.

Kan mijn werkgever mij verbieden op vakantie te gaan naar gebieden waar het coronavirus heerst?
Je werkgever kan je dat niet verbieden. Je werkgever mag je wel vragen om niet op vakantie te gaan naar gebieden waar het coronavirus heerst. Dat past bij het creëren van een veilige en gezonde werkomgeving. Als de overheid voor de bestemming een negatief reisadvies uitgeeft dan neem je als werknemer onnodig veel risico. Dan kan je werkgever hier consequenties aan verbinden als je toch ziek terugkomt. Als de arbeidsongeschiktheid door opzet of bewuste roekeloosheid wordt veroorzaakt bestaat mogelijk geen aanspraak op loon, maar je gaat niet met vakantie met als doel ziek te worden.

Stel ik ga op vakantie naar een bestemming waar het coronavirus heerst en ik raak besmet. Heb ik dan recht op loon?
Je gaat niet met vakantie met als doel ziek te worden. Als de arbeidsongeschiktheid door opzet of bewuste roekeloosheid wordt veroorzaakt bestaat mogelijk geen aanspraak op loon. Opzet of bewuste roekeloosheid wordt in de rechtspraak echter zelden aangenomen. Het wettelijk bepaalde loon tijdens ziekte raak je niet kwijt als je opzettelijk risicovol gedrag vertoont dat de arbeidsongeschiktheid heeft veroorzaakt. Wel kan het zo zijn dat je 70% uitbetaald krijgt in plaats van 100% mits dat in de arbeidsovereenkomst of cao is bepaald.

Stel ik ga toch naar het buitenland terwijl het advies vanuit de overheid is om dat niet te doen en ik kan niet meer terug naar Nederland. Heb ik dan wel recht op loon?
In dit geval neem je als werknemer wel een onnodig groot risico. Veel landen zitten 'op slot'. Je werkgever kan, als je nu toch naar het buitenland vertrekt en niet meer (op tijd) terug kunt komen en dus je werkzaamheden niet kunt verrichten, hier consequenties aan verbinden. Je werkgever kan zich op het standpunt stellen dat geen aanspraak bestaat op loon nu de oorzaak van het niet op het werk verschijnen/uitvoeren van je werkzaamheden in de risicosfeer van de werknemer ligt.

Ik ben terug van vakantie uit een gebied waar het coronavirus heerst. Ik moet van mijn werkgever nu verplicht twee weken onbetaald verlof nemen na mijn vakantie. Mag dat?
Nee, je werkgever mag je niet op voorhand verbieden om gedurende twee weken na terugkeer op het werk te verschijnen en al helemaal niet zonder doorbetaling van loon, door het verplicht op laten nemen van vakantiedagen of onbetaald verlof.

Wat voor zaken zijn goed om rekening mee te houden?
Het is goed als werkgevers informatie verstrekken over het virus en de risico’s van besmetting. Dat kan heel praktisch zijn: bijvoorbeeld dat besmetting door postpakketten uit de risicogebieden niet mogelijk is (omdat het virus de reis niet overleeft). Maar ook hygiënemaatregelen zijn goed om te delen:

• Was je handen regelmatig.

• Hoest en nies in de binnenkant van je elleboog.

• Gebruik papieren zakdoekjes.

Aankopen

Ik heb een product besteld en betaald en dat wordt niet geleverd doordat de productie stil ligt door het coronavirus. Krijg ik mijn geld terug?
Dat ligt eraan. Wanneer men iets koopt in een webwinkel of telefonisch (op afstand, dus niet in een winkel, denk bijvoorbeeld aan een nieuwe Iphone) geldt zoals gebruikelijk dat je zonder opgaaf van redenen van de koop kunt afzien uiterlijk binnen veertien dagen na ontvangst van het product. Van de overeenkomst afzien mag ook vóórdat je het product hebt ontvangen. Vrees je dus een product niet of veel later te krijgen als gevolg van het coronavirus, dan doe je er verstandig aan de verkoper te laten weten van de koop af te zien en je geld terug te vragen. Hierbij moet je wel in de hoedanigheid van consument het product hebben gekocht.

Stel dat ik kaartjes heb voor een festival en dat wordt afgeblazen door het coronavirus, krijg ik dan mijn geld terug?
Ook dat ligt er aan. Wanneer een festival door de organisatie wordt geannuleerd zonder dat daartoe een advies is gegeven door bijvoorbeeld de overheid (RIVM) of de lokale gemeenten, kan het zijn dat je recht hebt op terugbetaling van je ticketkosten. In dat geval kiest de festivalorganisatie er zelf voor om het festival niet door te laten gaan en komt dat in principe voor rekening en risico van de organisator. Indien er het advies wordt gegeven om dergelijke activiteiten waarbij veel mensen samen komen te annuleren, kan het zo zijn dat de festivalorganisatie zich met succes op overmacht kan beroepen. In de omliggende landen zijn daar wel de eerste verschijnselen van een dergelijk advies al gegeven.

Hoe zit het met het doorberekenen van de kosten als het kinderdagverblijf dicht is of iemand zijn of haar kind niet bij het kinderdagverblijf mag/kan brengen vanwege het (vermoeden van) besmetting?
Wanneer ouders zelf beslissen om hun kind niet naar het kinderdagverblijf te brengen zonder dat er een advies vanuit de overheid is gegeven en er dus niet direct een urgente aanleiding is, dan is dat voor eigen rekening. Wanneer er wel een advies vanuit de overheid geldt, zoals nu het geval, is er sprake van een buitengewone omstandigheid en worden de kosten voor opvang doorberekend. Zou het kinderdagverblijf op eigen initiatief de deuren sluiten zonder dat er vanuit de overheid een advies daarvoor is gegeven, dan komt het kinderdagverblijf haar verplichtingen feitelijk niet na en zouden zij de kosten niet mogen doorberekenen.

Bovenstaand nieuwsbericht is gepubliceerd op 19-03-2020. Dit bericht is met veel zorg en aandacht samengesteld. Desondanks kunnen wij niet volledig instaan voor de correctheid, volledigheid of actualiteit van de informatie.
Maak een afspraak met ons om de meest recente informatie te ontvangen.